Cô Tư Ỷ La/Cô Tư Tứ Tổng Tây Hồ/Cô Tứ Khâm Sai
Cô Tư Tứ Tổng Tây Hồ đứng hàng thứ tư trong Tứ phủ Thánh Cô. Có các danh hiệu là:
"Thoắt thôi giở gót thu hình
Địa tiên hoa phủ hoàng đình ngự chơi,
Tấu lên Địa Mẫu chính ngôi.
Trở về trần giới rong chơi Tây Hồ."
Tiệc Cô Tứ là 6/7 âm lịch.
Sự tích Cô Tư Tứ Tổng Tây Hồ
Cô Tư xinh đẹp, nết na, thông minh, tài đức vẹn toàn nên được Mẫu bà thường cho kề cận bên mình và nhất mực yêu thương.
Tục truyền, xưa kia ở Lãng Bạc (Tây Hồ) có con cửu vĩ Hồ Ly chuyên tới đây hại dân nghèo, Mẫu đã truyền lệnh cho cô Tư đi dẹp loài yêu quái.
Cô đã dùng phép thần thông để trị và bắt nó phải hiện nguyên hình.
Sau khi dẹp tan cửu vĩ hồ ly, cô Tư còn dạy dân bản địa kết chỉ, xe tơ làm những vòng chỉ ngũ sắc để đề phòng yêu ma.
"Tục truyền Lãng Bạc xưa kia
Có loài cửu vĩ hồ ly hại người
Mẫu truyền cô kíp vâng lời
Thần thông pháp vũ dẹp loài tà tinh"
Cô Tư Địa Phủ có phải là Cô Tư Ỷ La/Cô Tư Tứ Tổng Tây Hồ?
Cô Tư Ỷ La tương truyền là con vua Đế Thích chính cung, Vua cha sai cô giáng thế theo hầu Mẫu tại đất Tuyên Quang.
Sau này, nơi Mẫu giá ngự người ta lập đền thờ Mẫu Ỷ La nên cô cũng được gọi là cô Tư Ỷ La (theo địa danh cô hầu cận).
Có hai luồng ý kiến chia ra như sau:
Tất cả đều là một cô, cô giáng ở nhiều địa danh, nên có danh hiệu khác nhau.
Hầu Cô Tư
Cô Tư Địa Phủ hiếm khi ngự đồng. Khi về ngự Cô thường mặc y phục xiêm áo màu vàng nhạt hoặc màu xanh, tóc cài hoa trâm, tai đeo khuyên vàng. Cô cầm quạt khai cuông, múa mồi, múa quạt hầu Mẫu.
Hương thơm thấu chín tầng trời
Cô Tư thượng ngự chính nơi bản đền
Hội đàn thập nhị cung tiên
Cô Tư ngự áo hoa hiên dịu dàng
Khăn thêu long phượng sắc vàng
Hoa trâm cài tóc khuyên vàng đeo tai
Nhiễu thêu, cườm đính, phượng hài
Quạt trầm e thẹn đan đài bước ra
Tả trỗi nhạc hữu dâng hoa
Quần tiên hội nghị đàn ca vang lừng
Xe rồng từ chốn thiềm cung
Cô tư hạ giá ngự đồng thoắt ngay
Phút đâu khói toả mây bay
Cô tư loan giá ngự rầy thung dung
Cô thương đệ tử thanh đồng
Đắng cay mấy nỗi nặng lòng thế gian
Đường trường cách trở gian nan
Khuyến người tu đức vẻ vang muôn đời
An khang trường thọ rạng ngời
Phúc trời lộc bể độ người hữu tâm
Xoè hoa đôi cánh quạt trầm
Quạt cho tan biến tham sân khổ nàn
Xoè hoa đôi cánh quạt vàng
Quạt cho bốn chữ an khang thọ trường
Xoè hoa đôi cánh quạt hương
Quạt cho bát hướng tứ phương thái hoà
Phúc lành đưa đến gần xa
Quân thần đồng thuận âu ca thái bình
Thoắt thôi giở gót thu hình
Địa tiên hoa phủ hoàng đình ngự chơi
Tấu lên Địa Mẫu chính ngôi
Giở về trần giới rong chơi Tây Hồ
Sớm sương lác đác lờ mờ
Chiều chơi lên tới Tam Cờ Ỷ La
Phủ Giày trảy hội tháng ba
Sòng Sơn tháng chín kiệu hoa sẵn sàng
Thỉnh Cô trắc giáng bản đàn
Khuông phù đệ tử an khang thọ trường.
Đền thờ Cô Tư
Cô Tư Ỷ La được phối thờ trong Đền Mẫu Ỷ La – Tuyên Quang.
Hiện nay có ban thờ Cô Tư Tây Hồ tại Phủ Tây Hồ, ngoài ra, cô còn được thờ ở đình Tứ Liên, quận Tây Hồ, Hà Nội.
