Ông Hoàng Bảy

Ông Hoàng Bảy là con Vua Cha Bát Hải Động Đình, đứng hàng thứ bảy trong Mười Ông Hoàng. Ông được nhân dân tôn kính phụng thờ, hầu khắp các đền điện phủ trong hệ thống thờ Mẫu đều có ban thờ Ông Hoàng Bảy.

Ngày tiệc Ông Hoàng Bảy là ngày 17/7 âm lịch.

Sự Tích Ông Hoàng Bảy

Tích Thứ Nhất

Theo thần tích chính thống tại đền Bảo Hà thì: 

  • Ông Hoàng Bảy (Hùng Minh Đại Vương)
  • Ông Hoàng Đôi (Hùng Chân Đại Vương) 

Là con của Đại Vương Linh Uyên Hùng Thánh Đại Vương (Long Vương sông Thao) cùng vợ là Nội Sai Thánh Mẫu, là con cháu trực hệ của đức Lạc Long Quân.

“Đức Hùng Thánh trấn miền Bắc địa 

Hợp binh cùng thủy lục thao gian 

Doanh trung thường có hai Hoàng vào ra”

Bởi thế từ xưa cung cấm đền Bảo Hà thờ Đức Nội Sai Thánh Mẫu (Mẫu Sai Lai).

Tích Thứ Hai

Ông Hoàng Bảy là con Vua Cha Bát Hải Động Đình. Theo lệnh Vua Cha, ông đã giáng trần vào cuối thời Lê, trở thành con trai thứ Bảy trong dòng họ nhà Nguyễn.

Khi giặc phương Bắc tràn vào nước ta xâm lược địa phận phủ Quy Hóa (Yên Bái, tỉnh Lào Cai), tình hình trong nước cũng rất hỗn loạn. 

Danh tướng thứ Bảy nhà họ Nguyễn được nhà vua cử đi đánh đuổi giặc. Ông đưa đội quân tiến dọc sông Thao đánh đuổi bọn giặc cỏ, giải phóng Khảu Bàn. Ông đã giải phóng và xây dựng Bảo Hà thành khu căn cứ lớn để tổ chức các thổ ty và luyện tập quân sĩ, cũng vì lý do này dân gian gọi ông là Ông Hoàng Bảy Bảo Hà.

“Hoàng nhắn ai lên đất Bảo Hà 

Nếm mùi phong nguyệt ấy là thần tiên

Cõi Bắc địa còn truyền cổ tích

Hoàng Bảy Bảo Hà thực đích trung quân

Sinh thời làm tướng trung thần

Mán Nùng sơn trại muôn dân quy đầu”

Khi lực lượng lớn mạnh, ông đã cho tập hợp quân tiến đánh giặc tại Lào Cai, giải phóng các châu thuộc phủ Quy Hóa. Tại đây ông đã tổ chức các thổ ty, tù trưởng luyện tập binh sỹ… và trấn giữ vùng biên ải nơi Bảo Hà, Lào Cai. Tại đất Bảo Hà, ông thống lĩnh lục thủy, đánh đuổi quân giặc về vùng Vân Nam.

Sau đó, giặc Trung tiếp tục tràn qua nước ta qua biên giới phía Bắc để cướp bóc, đốt phá. Được lệnh Triều Đình, ông cầm quân đánh giặc dọc theo bờ sông Hồng, trấn giữ vùng biển ải nơi Bảo Hà, Lào Cai. 

Đồng thời trong nội bộ đất nước, ông đã chiêu dụ các thổ hào, thổ ty mời người Dao, người Thổ lên khấn điền lập ấp. Bảo Hà lập tức trở thành căn cứ quân sự vững chắc nơi biên giới Tổ Quốc.

Tuy nhiên sau này, vào một trận đánh, ông đã bị giặc bắt và tra khảo dã man. Tướng Nguyễn Hoàng Bảy nhất quyết không chịu khuất phục dưới tay giặc. Danh tướng nhà Nguyễn đã bị chúng sát hại rồi ném xuống sông. 

Khi Ông bị giặc sát hại, thì trời bỗng chuyển gió, mây vần vũ, kết lại thành hình thần mã (ngựa), từ thi thể ông phát ra một đạo hào quang, phi lên thân ngựa, đến Bảo Hà thì dừng lại, trời bỗng quang đãng, mây ngũ sắc kết thành hình tứ linh chầu hội. Nhân dân an táng và lập đền thờ mang tên Bảo Hà ở nơi đây để tưởng nhớ công ơn của Ngài. 

Triều vua Minh Mạng, Thiệu Trị sắc tặng ông danh hiệu:

Trấn An Hiển Liệt

Và các triều vua nhà Nguyễn khác tôn ông danh hiệu: 

Thần Vệ Quốc Quan Hoàng Bảy Bảo Hà

Còn đồng bào các dân tộc Kinh, Tày, Dao… thì tôn thờ ông là vị nhân thần. Ông đi vào cõi tâm linh các dân tộc và hiện thân trong các lễ hội xuống đồng vào ngày Thìn tháng Giêng, hóa thánh vào hệ thống Thánh Hoàng trong Tín ngưỡng Thờ Mẫu.

“Nhớ công đức lập đền phụng sự 

Thổ, Mán, Nùng tiên nữ dâng hoa

Thú vui điếu khách bàn trà

Phong lưu thuốc cống Bảo Hà dâng Ông”

Sau khi hiển linh, Quan Hoàng Bảy không những nổi tiếng về giỏi kiếm cung mà còn rất phong lưu. Khi an nhàn ông thường ngả bàn đèn, ngồi chơi tổ tôm, xóc đĩa,… Vậy nên rất nhiều người nghĩ ông là vị thánh nghiện thuốc, nghiện cờ bạc,… và lan truyền những thông tin sai lệch làm hạ thấp hình ảnh cao đẹp của ông.

Lý giải cho việc này là: để thu phục các thổ hào, tù trưởng đoàn kết lại với nhau, Ông đã chủ động hòa mình vào cuộc sống của họ như uống rượu, đánh bạc, hút thuốc phiện,… Đây là cách tiếp cận và chiêu dụ họ bằng nhân tâm chứ không phải bằng biện pháp quân sự.

Sau này, Ông cũng chỉ giá ngự về đánh đàn, thưởng trà thuốc làm vui chứ không hề nghiện ngập. Ông vẫn luôn là vị tướng có tài và cũng luôn răn dạy nhân dân phải tu tâm, giữ gìn phúc đức về sau.

Do đó, người ta cũng quan niệm rằng, những người có căn ông Hoàng Bảy có đặc điểm rất rõ là hào hoa phong nhã. Bên cạnh đó, họ cũng sớm giác ngộ tâm linh, lấy đức độ người, khéo cầm kỳ văn xướng, khéo động lòng trắc ẩn, coi tiền danh phù du, xả thân trượng nghĩa….chứ không hề nghiện ngập, lô đề cờ bạc hay những thói hư tật xấu khác.

“Non xanh ai đúc nên bầu 

Trần gian ai dễ được hầu mà theo

Xanh xanh toà đá phủ rêu

Ai người có phúc được theo Ông Bảy Bảo Hà”

Hầu Giá Ông Hoàng Bảy

Ông Hoàng Bảy là vị thánh hoàng thường hay ngự về đồng nhất trong Mười Ông Hoàng, cũng bởi vì trong hàng Tứ Phủ, Ông Hoàng Bảy được Mẫu giao chấm lính nhận đồng.

Khi ngự về đồng, Ông ngự áo lam hoặc tím chàm (thêu rồng kết uốn thành hình chữ thọ), đầu đội khăn xếp có thắt lét lam, cài chiếc kim lệch màu ngọc thạch. Ông ngự về tấu hương, khai quang rồi cầm đôi hèo, cưỡi ngựa đi chấm đồng.

“Dâng Ông điếu thuốc quả cau

Dâng Ông ấm nước, trà tàu hầu Ông

Ghế Ông Ông độ hanh thông

Ông đi tấu đối, công đồng ban khen”

Chầu Văn Ông Hoàng Bảy (Bản I)

Gió nam thoảng đưa hương bay ngào ngạt 

Bóng ác tà đã gác non tây 

Trăng in mặt nước vơi đầy 

Bảo Hà có tích xưa nay còn truyền 

Quan Hoàng Bảy trần miền Băc địa 

Hợp binh hùng lục thuỷ Thao Giang 

Quân cơ mưu lược luận bàn 

Doanh trung thường có hai hoàng vào ra 

Quan Hoàng Bẩy Bảo Hà chính vị 

Cùng tướng công đệ nhị Hoàng Hai 

Can qua dâu bể biến dời 

Anh hùng xưa đã ra người cung tiên

 Nhớ công đức lập đền phụng sự 

Thổ, Mán, Nùng tiên nữ dâng hoa 

Thú vui điếu khách bàn trà 

Phong lưu thuốc cống Bảo Hà dâng ông 

Hoàng hoa tửu khăn hồng gối xếp 

Ngự tính tình phong nguyệt hoạ ca 

Nhắn ai lên đất Bảo Hà 

Nếm mùi phong nguyệt ấy là thần tiên 

Cõi Bắc địa còn truyền cổ tích 

Quan Bảo Hà thực đích trung quân 

Sinh thời làm tướng trung thần 

Tấc lòng yêu nước thương dân hãy còn 

Dẫu bể cạn non mòn cũng quyết

 Thử ra tài cho biết oai danh 

Bao phen lẫm liệt tung hoành 

Định an xã tắc đề binh cõi ngoài 

Đất Lào Cai là nơi dụng võ 

Quyết ra tay đội ngũ tiến công 

Biên cương súng nổ đùng đùng 

Sa trường sương núi máu sông chẳng nề 

Đem quân về Thất Khê phòng thủ 

Đền Bảo Hà lạc thú huê viên 

Mãn tuần chiếu hạc hồi thiên 

Tấm thân thoát lánh nghiệp duyên cõi trần 

Bỗng một trận sầu vân ám kết 

Hiện chân hình dạo Bắc hết Nam 

Vui cùng nước biếc trăng ngàn 

Tốt tươi quả lạ trăng vàng đìu hiu 

Độ dân xã ngày Nghiêu tháng Thuấn 

Cõi Việt Nam Bắc trấn oai danh 

Từ bi cải dữ làm lành 

Chọn ngươi nữ tú nam thanh chấm đồng 

Kẻ xuôi ngược dưới sông trên bộ 

Ai khẩn cầu tế độ thì qua 

Hoàng về trắc giáng điện toà 

Hộ trì đệ tử vinh hoa thọ trường.

Chầu Văn Ông Hoàng Bảy (Bản II)

Ai lên Trái Hút Bảo Hà

Đền thờ ông Bảy ấy là cảnh tiên

Trước cửa đền thiên nhiên tạo dựng

Núi xếp tâng vách đứng cheo leo

Suối trong uốn lượn qua đèo

Sông sâu nước chảy thác reo quanh đồi

Đất Lào Cai chung linh dục tú 

Huyện Bảo Yên mọi thú mọi xinh

Quan Bảy Hoàng tối tú anh linh

Sử xanh ghi chép lưu danh muôn đời

Khắp muôn nơi ơn nhờ đức cả

 Vâng mệnh trời giáng hạ trần gian

 Quan Hoàng vâng lệnh thiên nhan

Bách tiên chư tướng tiễn Hoàng xuất cung

Năm Cảnh Hưng hậu Lê lưu tích

Giặc Bắc phương đạo nghịch bất dung

Quan Bảy Hoàng đội lệnh tiên phong

Khởi binh dẹp loạn lên công hàng đầu

Vùng Quy Hóa ai hầu dễ biết

Châu Văn Bàn lập địa thành sơn

Gió mưa trăm trận chẳng sờn

Mưu cao kế hiểm biết hơn liệu đường

Gương trung chính cương thường hiếu nghĩa

Định thiên cơ trận địa chẳng sai

Thất nguyệt,chính nhật,nhật lai

Điện minh phụng bệ long ngai hiển thần

 Nổi một trận phong vân gió thét

Mới hiển thần khắp hết đâu đâu

Bốn phương nam bắc khẩn cầu

Bảo Hà thắng tích nhiệm mầu còn ghi

Quan Hoàng Bảy độ trì ban phước

Thượng đẳng thần đã được sắc phong

 Quyền cai tam phủ công đồng

Quyền Hoàng cai quản thanh đồng bốn phương

Khi nhàn hạ bàn đèn điếu thuốc

Chén rượu quỳnh càng chuốc càng say

Trà sen trà cúc thơm bay

Ô Long tiên tửu vơi đầy đầy vơi

Nay đệ tử văn mời giáng hạ

Thỉnh đức Hoàng xa giá ngự lên

Hoàng về trắc giáng bản đền

Khuông phù đệ tử thiên niên thọ trường.

Chầu Văn Ông Hoàng Bảy (Bản II)

Khi vui hiến tửu nhậm trà

Ô long nha phiến yên hà rất sang

Diên tẩu thiết nhĩ đồng đen

Khay tầm hổ phách lạng nguyên vàng mười

Đầu xe bít ngọc tam khôi

Tiêm vàng móc bạc có chuôi bằng ngà

Khay tầm giát những vàng hoa

Chụp đèn ngọc thạch in hoa tứ bình

Hộp trầu ông khảm tứ linh

 Bên trong long phượng đua tranh đôi đầu

Thuốc răm chính cống bên tàu

 Mười hai tiên nữ tiêm hầu Hoàng xơi

 Khói bay ngát bốn phương trời

Hút dăm ba điếu ngự vui thanh nhàn

Cô dâng nghiên mực bằng vàng

 Cô dâng bút ngọc Quan Hoàng đề thơ

Thơ phú trong văn ông Bảy phú:

Trần ai tri kỷ Khách tài tình hồ dễ mấy ai hay

Cõi nhân sinh ba vạn sáu ngàn ngày

Say cũng luỵ không say thời cũng tục

Khoảng trời đất dọc ngang ngang dọc

Nợ tang bồng vay trả trả vay

Trái càn khôn hun đúc vững bền tay

Kho vô tận không xoay mà vẫn đủ

Giáo trăm trận xông pha ngoài huyệt hổ

Khách tài tình còn nợ thú phong lưu

Bóng hoa đăng soi tỏ mặt anh hào

Dẫu khanh tướng cũng siêu siêu mùi thế vị

Ai đã biết trần ai tri kỉ

Có hay lòng tráng sĩ lúc đêm xuân

Sáo vi vu gió đục mây vần

Cho bõ lúc tang bồng non với nước

Gió xuân thổi hương bay ngào ngạt

Vẳng cung đàn khúc hát gợi hồn xuân

Tài tình hỡi khách thi nhân

Vậy có thơ rằng:

 Trù hoạch quân cơ tạm đắc nhàn 

Nung gan thành sắt luyện tiên đan

Vi vu sáo trúc trời mây khói

Kỳ cục thâu canh đất nổi hoàng

Tuệ nhật sáng soi lòng dũng kiệt

Cương thường nặng gánh dạ sắt son

 Ấy mùi phong nguyệt là thế thế

Giục ả phù dung Cuốc gọi hồn

Nẩy kiều: 

Đượm mùi phong nguyệt nước non non

Đê mê quốc tuý quốc hồn xưa nay

Phù dung hồn hiện đau đây

Dường như ngọn cỏ cành cây la đà

Hay còn đắm nguyệt say hoa

Mau ra tiêm thuốc pha trà Quan Hoàng Bảy xơi 

Ông Bảy là:

Con Vua Thượng Đế Đức Vua cha 

Giáng tại sơn lâm trấn Bảo Hà

Diện mạo hồng hào tươi vẻ ngọc

 Dung nghi tươi tốt khác nào hoa

Khi vui cung kiếm khi đàn hát

Nhã thú nhã yên lúc ẩm trà

Say thơ say phú say câu hát

Say nợ tang bồng tỉnh lại say

Say tình non nước câu kim cổ

Say với non sông chuyện tháng ngày

Khách trần hồ dễ ai hay

Tang bồng hồ thỉ hẹn ngày vinh hoa

Tuyết trắng trăng trong ,hoa thơm gió mát

Mượn cung đàn câu hát,diễn hồn thơ

 Man mác không gian, hương đưa khói toả

Chí tang bồng muôn ngả khắp mọi nơi

Trong vũ trụ rộng không thế giới

Giấc mơ màng cõi ấy bồng lai

Cảnh u nhàn tùng cúc trúc mai

Nơi tĩnh mịch thú riêng người biết thú

Nâng chén rượu ngâm câu thơ cổ

Phải chăng hồn Lý, Đỗ còn đây

 Rượu bồ đào,nhấp cạn chưa say

Trà long tỉnh ,hương bay thoang thoảng

Hát nhịp một: 

Nhắn ai lên đất Bảo Hà

Nếm mùi phong nguyệt đó là cảnh tiên

Hỏi rằng mới gặp đào nguyên

 Yên hà mới gặp cảnh tiên nơi phàm trần

Cỏ cây hoa lá tần ngần

Hoa đào năm ngoái mười phần kém xa

Phàm trần phút gặp người tiên

Lạ thay Lưu, Nguyễn cũng duyên tình cờ

Cung trăng ai hẹn bao giờ

Vì đường đi hái thuốc tình cờ gặp tiên

 Lâng lâng rũ sạch ba nghìn

Một ngày đệ tử cũng duyên nợ nhiều

 Giang tay mở khoá động đào

Rẽ mây cho tỏ lối vào Bảo Hà Sơn

Non xanh ai đúc nên bầu

Trần gian ai dễ được hầu mà theo

Xanh xanh toà đá phủ rêu

 Ai người có phúc được theo Ông Bảy Bảo Hà.

Thập Nhị Tiên Nàng Văn

Lệnh sai thập nhị tiên nàng

Cô nào việc ấy sửa sang ra hầu

Cô Cả pha nước trà tàu

Sơn lâm vừa ý gật đầu ban khen

Cô Đôi dâng bộ khay đèn

Xe ngà tẩu sứ móc tiêm nạm vàng

Cô Ba dâng hộp thuốc ngang

Thế là vừa ý ông Hoàng sơn lâm

Cô Tư đốt đỉnh nhang trầm

Ngọn đèn khêu tỏ tay cầm móc tiêm

Cô Năm dâng hộp bánh nguyên

Kẹo lạc thuốc cống, cảnh tiên ai bì

Cô Sáu tính nết nhu mì

Dâng con tuấn mã, Hoàng đi chấm đồng

 Cô Bảy nảy khúc đàn thông

Miệng ca tay múa năm cung nõn nà

Cô Tám dâng chiếc lược ngà

Hai tay chải chuốt thật là khéo thay

 Cô Chín yểu điệu ai tày

Ngày ngày dâng một đôi giày hầu Ông 

Cô Mười thắt đáy lưng ong

Canh ba giờ tí lồng đèn bước ra

Cô Mười Một quạt nước pha trà

Ấm tiên bình ngọc, tay ngà dâng lên

Cô Mười Hai múa lượn sênh tiền

 Mười hai tố nữ đôi bên rõ ràng về trắc giáng bản đền

Khuông phù đệ tử thiên niên thọ trường.

Văn Đánh Tổ Tôm

Cảnh thanh nhàn Ông về giá ngự

Ngự về Đồng ông dự hội Tổ tôm

Màn loan chắn gió Đông nồm

Tiên Rồng bóng quế chiều hôm đánh bài 

Bóng ông hoàng khoan thai cách điệu 

Sập Công đồng trải chiếu Long vân 

Hương xông tỏa ngát xa gần

Giang tay châu báu kim ngân xoay bài

 Tiên Tứ cố Tam khôi Nhất Kính

 Tứ Thập Hồng, Bạch định, chi chi 

Tôm, lèo bạch thủ gà ly

Bí Tứ xuyên lục, nước gò Hoàng cũng chơi

Thất Văn đen xạm đen xì

Cùng cây tam sách cho vào đĩa tô

Hồi đầu bạch thủ ù chi

Hai lèo, tám đỏ lại thêm cửa trì 

Các cô mừng rỡ hò reo  

Hồi sau thông Bạch định, cả Chì cả tôm 

Nhắn ai lên tới chợ Cầu Nôm 

Hỏi chàng Cửu vạn chiều hôm đợi chờ

 Sông sâu nước chẩy lững lờ 

Cửu Vạn, Bát Sách còn chờ Chi Chi

Lúc thanh nhàn còn gì thú vị

Chơi ván bài so trí thấp cao

 Ông Hoàng còn thú thanh tao

Bộ bài một trăm hai mươi nước các cô trao cho Hoàng

Tay tiên bắt các tiên nàng

Tam vạn tam sách có chàng thất văn

Ông cho hưởng lộc làm ăn

Buôn may bán tốt quanh năm lộc tài

Hồi sau chéo cánh xoay bài 

Xuống hai dịch một ai nào dám chơi

Trước Điện Tiên mua vui vào hội 

Dâng đào tiên đỏ ối điểm tâm

 Xoay bài chuyển nhạc bát âm 

Đàn thông nhạc vũ hòa cùng phụng minh

 Lên Thiên đình vui cùng Tiên nữ 

Về Trần gian phụng sự uy linh 

Thần thông biến hóa hiện hình 

Độ cho Đệ tử hiển vinh đời đời 

Lệnh truyền điếu ống đồi mồi

Thuốc lào Vĩnh Bảo hút chơi vài tuần

 Khói thơm tỏa khắp xa gần

Hương bay ngào ngạt hương xuân trẻ già

Kêu ròn tựa thể pháo hoa

Thuốc lào Tiên Lãng gần xa tiếng đồn

Đượm mùi phong nguyệt nước non

Đê mê quốc túy quốc hồn xưa nay

Đố ai hút thuốc không say

Ông hoàng hút thuốc khói bay rợp trời

Hoa thơm quả ngọt tốt tươi

Lộc ban già trẻ mọi người bình an

Mấy khi giá ngự trần phàm

Văn hay tiền hết hoàng ban khăn hồng

Lệnh truyền xa giá hồi cung

Ghế đem tiền chuộc khăn hồng dâng lên.

Văn Đánh Bài Tam Cúc

Cuộc cờ xoá xoá bày bày

Ván bài tam cúc xưa nay tức cười

Được thua ván kết mà thôi

Khi suy tướng sĩ cũng đi đời nhà ma

Khi bình địa, lúc phong ba

Hiếu trung giữ tốt ấy là tài danh

 Pháo kia nổi hiệu lôi oanh

Tốt không bảo vệ giữ mình được sao

Người nay đợi lệnh Thiên tào

Giữ xe pháo mã điều vào giáp công

Tốt đều mở hội xung phong

Bắc cầu sĩ tượng xe hồng tiến ra

 Xưa nay việc nước việc nhà

Giữ bền sĩ tốt ấy là thành công.

Văn Đánh Xóc Dĩa

Đĩa vàng bát ngọc bày ra

Bạn tiên trải chiếu bày ra tức thì

Phàm tâm tả hữu hồ kỳ

Ông Bảy ngồi xóc đĩa bốn bề xôn xao

Tiếng tiền trong đĩa rào rào

Ông Bảy bán chẵn ghế nào dám cân

May ai có phúc có phần

Mở ra một sấc mười phân vẹn mười

Một quan giam lại thành hai

Ván sau gấp bốn hoàng thắng hoài như không

Trần gian khát nước tứ tung

Bảo nhau đánh lẻ khắp trong một bàn

 Tiền tiền bạc bạc dư muôn

Biết dâu đen đỏ thiệt hơn thế nào

 Cơn đen như gió thổi ào

 Năm canh hoàng trút cả vào trần gian

Những toan xe giá về ngàn

Vẳng nghe tiếng hát quan hoàng lại ngự vui.


Đền Thờ Ông Hoàng Bảy

Đền chính thờ Quan Hoàng Bảy là ngôi đền Bảo Hà được lập tại nơi năm xưa di hài của ông lưu lại, nằm ở chân đồi Cấm, bên bờ thượng lưu sông Hồng, ở bên bến phà Trái Hút, thuộc xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.

Ngoài ra ông Hoàng Bảy còn được lập đền thờ vọng và phối thờ ở rất nhiều đền thờ khắp cả nước, thờ chung tại ban công đồng hoặc riêng ban Thánh Hoàng.

Phú Khánh
 

Blog này chia sẻ kiến thức về thực hành tín ngưỡng thờ mẫu tam phủ là di sản văn hoá phi vật thể được UNESCO công nhận năm 2016. Tín ngưỡng thờ Mẫu đi liền với dân tộc Việt Nam, truyền thống bao đời nay, đề cao chữ “Hiếu” và chữ “Kính”, đặc biệt thêm phần lễ nghĩa. Hiếu với Ông Bà Cha Mẹ, Kính là kính Thánh trọng Thầy.